TERESPOL

niedziela, 27 października 2019

ŁUT SZCZĘŚCIA

Łut szczęścia – dużo to czy mało ? A co to w ogóle ten łut ? „Łut – dawna jednostka miary masy. Była używana w Europie od średniowiecza do końca XIX wieku. Stosowana przez kupców i mincerzy do określania wagi monet i wagi probierczej srebra. Jego wartość w zależności od stulecia i miejsca wynosiła od 10 do 50 gramów. W Polsce wynosiła 12,65625 grama”[1]

Łut szczęścia to tak naprawdę odrobina szczęścia.

W czasach, gdy srebra używano do bicia monet łut był także powszechnie używaną jednostką miary próby srebra. Im więcej łutów srebra było w monecie, tym większa była jej wartość. I tak denary używane w Polsce za czasów Bolesława Chrobrego zawierały 5 łutów srebra. Za czasów Kazimierza Wielkiego ze srebra bite były grzywny i polskie grosze. Grzywna zawierała 16 łutów srebra i odpowiadała wartości 48 groszy. Za jeden grosz w czasach Kazimierza Wielkiego można było kupić parę kurcząt, za dwa grosze parę trzewików[2].

W 1860 roku ukazał się pierwszy polski znaczek dla Królestwa Polskiego. Jego wzór oparto na nieco wcześniejszych wydaniach znaczków Imperium Rosyjskiego z 1857 i 1858 roku[3]. Nominał (wartość) tych znaczków wynosiła 10 kopiejek za list o wadze 1 łuta, 20 kopiejek – za list o wadze 2 łutów i 30 kopiejek dla przesyłek o wadze 3 łutów.

Rosyjskie znaczki pocztowe z 1858 roku

Na polskim znaczku nominał określono w brzmieniu „ za łót kopiejek 10”. Warto tu wskazać, że ówczesna pisownia tego słowa właśnie pisana była przez ó, co wydaje się bardziej prawidłową pisownią bowiem już w średniowieczu używano tej wagi i pisano już wtedy łót[4]. Również w innych językach jednostka ta brzmi „lot”[5].

Pierwszy polski znaczek z 1860 roku

Cyrkularz Zarządu Pocztowego Królestwa Polskiego nr 13 z dnia 2 grudnia 1859 r. wprowadzał z dniem 1 stycznia 1860 r. do obiegu znaczek i całostki pocztowe Królestwa Polskiego. Znaczek przeznaczony był do opłacania listów wewnątrz Królestwa oraz wysyłanych do Rosji i W. Ks. Finlandii. Nominał znaczka - 10 kopiejek - pozwalał na opłacenie listu o wadze do 1 łuta, tj. 12,8 g. Cięższe listy wymagały frankatury wielokrotnej - 10 kopiejek za każdy następny rozpoczęty łut wagi[6].

Znaczek wycofano z obiegu z dniem 1 kwietnia 1865 r. zarządzeniem Zarządu Poczt z dnia 22 stycznia 1865. Zakaz jego sprzedaży obowiązywał od 1 lutego i od tego też dnia rozpoczęto sprzedaż znaczków rosyjskich. Z dokumentów wynika [8], że obieg znaczków polskich był faktycznie tolerowany do 16 maja 1865 r. Pozostałości znaczka (208.515 sztuk) zniszczono[7].

List z Terespola do Zypli, Zyple były na terenie Królestwa Polskiego, między Mariampolem, a Szakami. Obecnie terytorium Litwy[8].

Wycinek listu nadanego z Terespola

Poszczególnym pocztamtom i stacjom pocztowym przydzielono stempel z odpowiednim numerem od 1 do 332[9]. Terespol miał nr 57. Warszawa – 1, Biała – 55. 56 – Janów, Włodawa- 59, Miedzyrzec – 61, Łuków – 65, Lublin – 73, 76 – Pulawy (wtedy Nowo Aleksandria) itd..

W 1960 roku obchodzono 100 lecie znaczka polskiego i tej okazji wydane były liczne walory pocztowe.

W 1990 roku z okazji 130 lecia znaczka wydano ciekawy bloczek pocztowy.

Kolejne wydania pocztowe pochodzą z 2010 roku z okazji 150 lecia znaczka polskiego.

[1] Wkipedia

[2] http://www.edusens.pl/edusensownik/lut-szczescia

[3] Polska jedynka – pierwszy polski znaczek https://www.polskajedynka.eu/

[4] Słownik polszczyzny 16 wieku https://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/63063

[5] angielski „lot”, rosyjski „лот”

[6] Polska jedynka – pierwszy polski znaczek https://www.polskajedynka.eu/

[7] Polska jedynka – pierwszy polski znaczek https://www.polskajedynka.eu/

[8] Polska jedynka – pierwszy polski znaczek https://www.polskajedynka.eu/

[9] Polska jedynka – pierwszy polski znaczek https://www.polskajedynka.eu/

zdjęcia: wikimedia commons

poniedziałek, 25 lutego 2019

ANDRZEJ BAJ – BURMISTRZ TERESPOLA 1935 - 1939

Andrzej Baj ps. „Wilski”, również używający pisowni "Bay,(ur. 23 listopada 1894[1], zm. 1 marca 1969 w Warszawie)

Andrzej Baj urodził się w Dołhobrodach w rodzinie Piotra i Anny z Patejuków. Po ukończeniu szkoły elementarnej wysłany do Warszawy do Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie.

Następnie trafił do Petersburga do Korpusu Kadetów. Po wybuchu I wojny światowej odkomenderowany w okolice Chełmna dezerteruje z wojska carskiego i ukrywa się w okolicach Dołhobród. Po wycofaniu się wojsk rosyjskich z tych terenów, wstępuje do Polskiej Organizacji Wojskowej. Mając wyszkolenie wojskowe organizuje struktury wojskowe POW, współpracując z Józefatem Błyskoszem , pułkownikiem Ratajewiczem i miejscowym aktywem narodowym. Tereny te od 1915 roku są pod okupacją austriacką (Generalne Gubernatorstwo Lubelskie). Jednak władze okupacyjne zgadzają się na otwarcie szkoły polskiej w Dołhobrodach, którą w latach 1916-1917 prowadzi Andrzej Baj. W 1918 roku uczestniczy w rozbrajaniu Austriaków w Dołhobrodach i całym powiecie włodawskim, współorganizuje struktury powiatowe Państwa Polskiego i tworzy jednostkę wojskową do obrony urzędów. Wiosną 1919 roku zaciąga się wraz z grupą mieszkańców Dołhobrodów i okolic do organizującego się 34 Pułku Piechoty. W jego szeregach walczył na wojnie z bolszewikami. 3 lipca 1919 roku wyróżnił się męstem w boju pod Horodyszczem, w czasie którego został ranny. Dowodził wówczas plutonem, który desantował się z motorówki nr IV, której dowódcą był ppor. mar. Karol Taube z Flotylli Pińskiej. Następnie dowodził kompanią i awansował kolejno na chorążego i podporucznika. W sierpniu 1920 roku wysadził most na Bugu pod Sławatyczami przed atakiem Armii Czerwonej. W 1921 roku został przeniesiony do rezerwy.

Wraz z 34 Pułkiem Piechoty bierze udział w wojnie polsko - bolszewickiej, dowodzi kompanią, odznacza się walecznością. Zostaje kolejno awansowany do stopnia podporucznika, odznaczony i wyróżniany (Krzyż Walecznych), ranny 3 lipca 1919 roku pod Horodyszczem, szczęśliwie unika niewoli, w sierpniu 1920 roku wysadza most na Bugu pod Sławatyczami przed atakiem Armii Czerwonej. Po zwycięskiej kampanii 1920 roku, służy nadal w 34 Pułku Piechoty do 1921 roku.
Po przejściu do rezerwy zajmuje się gospodarstwem rolnym w Wólce Zabłockiej, nadanym mu za zasługi wojenne na prawach osadnictwa wojskowego. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem w korpusie oficerów rezerwowych piechoty. Posiadał przydział w rezerwie do 34 pp. W 1934 roku, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Biała Podlaska. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr IX. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”.

W 1924 roku zawarł związek małżeński z Kazimierą Nowakowską. Małżeństwo nie miało dzieci. Żona zmarła w 1949 roku w Warszawie.

W 1935 roku w wyborach samorządowych zostaje wybrany burmistrzem Terespola. Gospodarstwo wraz z młynem zostaje wydzierżawione, a on wraz z żona przenosi się do Terespola. Był jednym z inicjatorów budowy Hal Targowych w Terespolu, nowoczesna rzeźnię miejską, wybrukowano kilka odcinków ulic oraz oświetlono miasto, przedłużając sieć elektryczną z Brześcia. Na stanowisku burmistrza pracuje do połowy września 1939 r., a następnie ukrywa się przed Gestapo. Żona przenosi się w tym czasie do rodziny do Warszawy. Andrzej Baj organizuje struktury ZWZ powiatu bialskiego. Używa pseudonimów „Wujek” i „Wilski”. Zagrożony aresztowaniem przenosi się do Lublina, a następnie do Warszawy, gdzie działa w Konspiracji w Polskiej Armii Ludowej.

W czasie powstania warszawskiego, przebywa poza stolicą, pod Warszawą. Po wojnie ukrywa się, używając nazwiska Andrzej Wilski. Młyn i gospodarstwo w Wólce Zabłockiej zostaje przejęty przez władze ludową. W 1947 w Warszawie zakłada zabawkarską Spółdzielnię Pracy „Spad”, w której zatrudniano osoby represjonowane (byłych akowców). W Spółdzielni pracuje do przejścia na emeryturę w 1965 r.

Został awansowany do stopnia majora Ruchu Oporu. Zmarł w 1969 roku w Warszawie, pochowany na Starych Powązkach jako Andrzej Bay – Wilski (kwatera 83).

[1] Wg starego porządku 10 listopada 1894 roku.