Andrzej Baj ps. „Wilski”, również używający pisowni "Bay,(ur. 23 listopada 1894[1], zm. 1 marca 1969 w Warszawie)

Andrzej Baj urodził się w Dołhobrodach w rodzinie Piotra i Anny z Patejuków. Po ukończeniu szkoły elementarnej wysłany do Warszawy do Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie.

Następnie trafił do Petersburga do Korpusu Kadetów. Po wybuchu I wojny światowej odkomenderowany w okolice Chełmna dezerteruje z wojska carskiego i ukrywa się w okolicach Dołhobród. Po wycofaniu się wojsk rosyjskich z tych terenów, wstępuje do Polskiej Organizacji Wojskowej. Mając wyszkolenie wojskowe organizuje struktury wojskowe POW, współpracując z Józefatem Błyskoszem , pułkownikiem Ratajewiczem i miejscowym aktywem narodowym. Tereny te od 1915 roku są pod okupacją austriacką (Generalne Gubernatorstwo Lubelskie). Jednak władze okupacyjne zgadzają się na otwarcie szkoły polskiej w Dołhobrodach, którą w latach 1916-1917 prowadzi Andrzej Baj. W 1918 roku uczestniczy w rozbrajaniu Austriaków w Dołhobrodach i całym powiecie włodawskim, współorganizuje struktury powiatowe Państwa Polskiego i tworzy jednostkę wojskową do obrony urzędów. Wiosną 1919 roku zaciąga się wraz z grupą mieszkańców Dołhobrodów i okolic do organizującego się 34 Pułku Piechoty. W jego szeregach walczył na wojnie z bolszewikami. 3 lipca 1919 roku wyróżnił się męstem w boju pod Horodyszczem, w czasie którego został ranny. Dowodził wówczas plutonem, który desantował się z motorówki nr IV, której dowódcą był ppor. mar. Karol Taube z Flotylli Pińskiej. Następnie dowodził kompanią i awansował kolejno na chorążego i podporucznika. W sierpniu 1920 roku wysadził most na Bugu pod Sławatyczami przed atakiem Armii Czerwonej. W 1921 roku został przeniesiony do rezerwy.

Wraz z 34 Pułkiem Piechoty bierze udział w wojnie polsko - bolszewickiej, dowodzi kompanią, odznacza się walecznością. Zostaje kolejno awansowany do stopnia podporucznika, odznaczony i wyróżniany (Krzyż Walecznych), ranny 3 lipca 1919 roku pod Horodyszczem, szczęśliwie unika niewoli, w sierpniu 1920 roku wysadza most na Bugu pod Sławatyczami przed atakiem Armii Czerwonej. Po zwycięskiej kampanii 1920 roku, służy nadal w 34 Pułku Piechoty do 1921 roku.
Po przejściu do rezerwy zajmuje się gospodarstwem rolnym w Wólce Zabłockiej, nadanym mu za zasługi wojenne na prawach osadnictwa wojskowego. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem w korpusie oficerów rezerwowych piechoty. Posiadał przydział w rezerwie do 34 pp. W 1934 roku, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Biała Podlaska. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr IX. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”.

W 1924 roku zawarł związek małżeński z Kazimierą Nowakowską. Małżeństwo nie miało dzieci. Żona zmarła w 1949 roku w Warszawie.

W 1935 roku w wyborach samorządowych zostaje wybrany burmistrzem Terespola. Gospodarstwo wraz z młynem zostaje wydzierżawione, a on wraz z żona przenosi się do Terespola. Był jednym z inicjatorów budowy Hal Targowych w Terespolu, nowoczesna rzeźnię miejską, wybrukowano kilka odcinków ulic oraz oświetlono miasto, przedłużając sieć elektryczną z Brześcia. Na stanowisku burmistrza pracuje do połowy września 1939 r., a następnie ukrywa się przed Gestapo. Żona przenosi się w tym czasie do rodziny do Warszawy. Andrzej Baj organizuje struktury ZWZ powiatu bialskiego. Używa pseudonimów „Wujek” i „Wilski”. Zagrożony aresztowaniem przenosi się do Lublina, a następnie do Warszawy, gdzie działa w Konspiracji w Polskiej Armii Ludowej.

W czasie powstania warszawskiego, przebywa poza stolicą, pod Warszawą. Po wojnie ukrywa się, używając nazwiska Andrzej Wilski. Młyn i gospodarstwo w Wólce Zabłockiej zostaje przejęty przez władze ludową. W 1947 w Warszawie zakłada zabawkarską Spółdzielnię Pracy „Spad”, w której zatrudniano osoby represjonowane (byłych akowców). W Spółdzielni pracuje do przejścia na emeryturę w 1965 r.

Został awansowany do stopnia majora Ruchu Oporu. Zmarł w 1969 roku w Warszawie, pochowany na Starych Powązkach jako Andrzej Bay – Wilski (kwatera 83).

[1] Wg starego porządku 10 listopada 1894 roku.